Yurtdışında Alınan Diplomaların Türkiye'deki Denklik ve Tanınma Süreci

Yurtdışında eğitim almayı planlayan veya hâlihazırda eğitimini tamamlamış bireyler için, diplomalarının Türkiye'de geçerliliği büyük önem taşır. Kafa karışıklığını önlemek ve konuyu netleştirmek amacıyla öncelikle, denklik ve tanınma kavramlarını detaylı bir şekilde ele alalım. 1. Tanınma ve Denklik Nedir?

Yurtdışında alınan yükseköğretim diplomalarının Türkiye’de geçerli olup olmayacağı, iki temel kavram üzerinden değerlendirilir: tanınma ve denklik.

Tanınma, yurtdışındaki bir yükseköğretim kurumunun ve bu kurumun ilgili programının, akademik derece vermeye yetkili olduğunun Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından kabul edilmesidir. Yani, kurumun ve programın resmî geçerliliğinin tanınması anlamına gelir.

Denklik ise, tanınan bu kurum ve programdan alınan diplomanın, Türkiye'deki eşdeğer bir diploma ile eğitim düzeyi ve akademik kazanımlar açısından denk olup olmadığının tespitidir. Bu işlem sonucunda bireye, diplomasının Türkiye'de hangi akademik dereceye ve alana karşılık geldiğini gösteren resmi bir denklik belgesi verilir.

Denklik işlemi sadece kurumun tanınmasıyla sınırlı değildir; aynı zamanda eğitimin içeriği, süresi, ders yükü, başarı durumu gibi akademik kriterler de dikkate alınır.

2.  Bologna Süreci ve Lizbon Sözleşmesi ile Uluslararası Uyum

Tanınma ve denklik süreçleri, uluslararası yükseköğretim sistemlerinin uyumunu hedefleyen 1999 Bologna Süreci ve Lizbon Tanıma Sözleşmesi ile daha şeffaf ve işlevsel bir yapıya kavuşmuştur. Bologna Süreci, Avrupa Yükseköğretim Alanı’nı oluşturarak eğitim sistemlerinin karşılaştırılabilirliğini ve Avrupa Kredi Transfer Sistemi (ECTS) ders ve kredilerini daha esnek şekilde transfer edebilmesi sayesinde öğrenci-akademisyen hareketliliğini artırırken; Lizbon Sözleşmesi ise diplomaların ülkeler arasında adil ve şeffaf şekilde tanınması için hukuki altyapıyı sağlamıştır. Türkiye’de bu süreçler, YÖK bünyesindeki ENIC-NARIC Türkiye Merkezi tarafından yürütülmekte olup, uluslararası diploma tanıma işlemlerinde güvenilirlik ve standardizasyon sağlamaktadır.

3. Kimleri İlgilendirir? – Denklik Süreci Kimler İçin Gereklidir?

Yurt dışında eğitim almış bireyler için diploma tanınma ve denklik süreci, çeşitli meslek alanlarında ve kamu işlemlerinde hayati öneme sahiptir. Aşağıda bu sürecin doğrudan etkilediği kişi ve meslek grupları sıralanmıştır:

• Kamuda çalışmak isteyenler: Kamu kurumlarında görev alabilmek için diplomanın Türkiye’de tanınması ve denkliğinin alınması zorunludur. Denklik olmadan mezuniyet, resmi kayıtlarda “lise mezunu” olarak değerlendirilebilir.

• Doktor, diş hekimi, eczacı, psikolojik danışman gibi meslekler: Bu alanlarda faaliyet gösterebilmek, ilgili lisans diplomasının Türkiye’de denkliğinin alınmasını gerektirir.

• Mühendis, mimar, öğretmen, avukat, hâkim, savcı olmak isteyenler: Yurt dışında lisans eğitimi almış bu meslek adaylarının, Türkiye’de meslek icrası için mutlaka denklik almaları gereklidir.

• Klinik, hastane, eczane, özel okul, kreş veya eğitim kurumu açmak isteyen girişimciler: Bu tür kurumların açılışı ve işletilmesi için ilgili diplomaların tanınması ve denklik işlemlerinin tamamlanmış olması gerekir.

• Akademik kariyer yapmak isteyenler: Türkiye’de öğretim üyesi ya da araştırma görevlisi olmak isteyenlerin diplomalarının denklik sürecinden geçmesi şarttır.

• Yurt dışındaki bir üniversiteden Türkiye’deki üniversiteye yatay geçiş yapmak isteyen öğrenciler: Bu durumda, kayıt ve ders uyum süreçleri için ilgili diplomaların ve ders içeriklerinin tanınması gereklidir.

• Sağlık ödemeleri veya resmi kurumlardan belge taleplerinde bulunmak isteyen bireyler: Denklik belgesi, özellikle Dışişleri Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, barolar, valilikler ve üniversiteler gibi kurumlara yapılacak başvurularda önem arz eder.

• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki üniversitelerden mezun olan yabancı uyruklular: Bu kişiler, diplomalarını yalnızca Türkiye’de değil, başka ülkelerde de kullanmak istiyorsa denklik işlemlerini tamamlamak zorundadır.
  

Bu nedenlerle, denklik süreci sadece akademik bir formalite değil, mesleki ve hukuki geçerlilik açısından da büyük önem taşımaktadır.

4. Yurtdışında Eğitim Alanlar İçin Denklik Kriterleri: 2024 Yönetmelik Değişikliği

15.03.2024 tarih ve 32490 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik değişikliği ile, yurtdışında yükseköğrenim gören veya görmek isteyen öğrenciler için denklik işlemlerine dair önemli düzenlemeler getirilmiştir. Yönetmelikteki düzenlemeler, başlıca iki grupta ele alınmaktadır:

• Başarı sıralaması şartı aranan bölümler: Buradaki başarı sıralaması şartı; öğrencinin, yurtdışı yükseköğretim kurumuna kayıt olduğu yıl, YKS’de ilgili programın asgari başarı sıralamasını sağlamış (Türkiye’deki sınavda 80 bine girme şartı)  olması anlamına gelir.Tıp, dişhekimliği, eczacılık,  hukuk

• Başarı sıralaması şartı aranmayan diğer bölümler

İlk 400 ve İlk 1000’de Yer Alan Üniversiteler

• İlk 400’de yer alan üniversitelerin tüm programlarından (tıp, hukuk vb. dahil) mezun olanlara doğrudan denklik verilecektir.

• İlk 1000’de yer alan üniversitelerden mezun olan adaylar için YKS’ye girme şartı aranmaz, ancak denklik başvuruları bireysel transkript incelemesiyle değerlendirilir.
  

Denklik başvurularında, üniversiteye başlanan yıl esas alınır ve o yılın dünya üniversiteler sıralamasi (derecelendirme) verilerine göre değerlendirme yapılır.

Detayli bilgi icin Ranking yazimizi inceleyebilirsiniz. Avrupa Bölgesinden Alınan Diplomalar

Denklik başvurusu yapılacak diplomanın, Avrupa Bölgesi’nde Yükseköğretimle İlgili Belgelerin Tanınmasına İlişkin Sözleşmeye taraf ülkelerden alınmış olması gerekmektedir. Bu, diplomaların tanınabilirliğini artıran temel bir kriterdir.

Türkiye’de Ortaöğretim Görenler İçin Ek Şartlar

Türkiye'de ortaöğrenimini tamamlayan ve başarı sıralaması şartı aranan bölümlerden (tıp, diş hekimliği, eczacılık, hukuk) birini yurtdışında okumak isteyen adayların, üniversiteye kayıt oldukları yıl yapılan YKS’de ilgili bölümün başarı sıralamasını sağlamış olduklarını belgelemeleri gerekecektir. (Örneğin tıp için ilk 80.000'e girme şartı gibi.)

Uzaktan Öğretimle Alınan Diplomalar Yönetmelikte yapılan değişiklikle birlikte;

• Tıp, diş hekimliği, eczacılık, hukuk, öğretmenlik, mühendislik, mimarlık gibi bölümler ile

• YÖK tarafından belirlenen klinik uygulamalı sağlık programlarında, uzaktan öğretim yoluyla alınan diplomalara denklik verilmeyeceği açıkça belirtilmiştir.
  

İlk 1000’de Yer Almayan Üniversiteler İçin Red Kararı

Eğer öğrenci, Türkiye`de başarı sıralaması şartı aranan tıp, diş hekimliği, eczacılık veya hukuk bölümünü, YÖK tarafından kabul edilen sıralama kuruluşlarının en az ikisinde ilk 1000’de yer almayan bir üniversitede tamamladıysa, denklik başvurusu kabul edilmeyecek ve reddedilecektir.

5. Nereden basvurulur?

E-Devlet Üzerinden Alınabilecek Durumlar:

KKTC, ABD ve Hollanda dışındaki ülkelerdeki yükseköğretim kurumlarından mezun olanlar, Okul Tanıma Belgesi başvurularını doğrudan e-Devlet Kapısı üzerinden yapabilirler. Mezun olunan üniversite, e-Devlet sisteminde yer alıyorsa işlem online olarak tamamlanabilir.

Dilekçe ile Başvuru Gerektiren Durumlar:

Aşağıdaki durumlarda başvurular doğrudan Yükseköğretim Kurulu Tanıma ve Denklik Hizmetleri Daire Başkanlığına elden veya posta yoluyla yapılmalıdır:

• Mezun olunan üniversite KKTC, ABD veya Hollanda’da bulunuyorsa

• Mezun olunan üniversite e-Devlet sisteminde yer almıyorsa

Bu durumlarda başvuru için:

1. www.yok.gov.tr/web/denklikbirimi adresinde yer alan dilekçe doldurulmalı,

2. İlgili hizmet bedeli yatırılmalı,

3. Belgeler elden ya da posta yoluyla YÖK’e ulaştırılmalıdır.
   

ÜniversiteTanıma Belgesi başvuru süreci genellikle 2 ila 6 ay arasında tamamlanmaktadır. Bu sürecin, denklik kararının verilmesinden daha uzun sürebileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle, denklik işlemlerine erken başlamak önemlidir.

6. Denklik Süreci Nasıl İşler?

Yurt dışında alınan bir diplomanın Türkiye'de tanınması ve denklik kazanması, belirli adımlardan oluşan detaylı bir süreci kapsar. Bu süreçte belgenin doğruluğu, eğitim süreci ve akademik yeterlilik çok yönlü olarak değerlendirilir.

İlk adımda, diploma ilgili ülkenin dış temsilciliği aracılığıyla teyit edilir. Aynı zamanda, İl Emniyet Müdürlükleri tarafından kişinin yurt dışında öğrenim gördüğü yıllara ait giriş-çıkış bilgileri toplanır. Belgenin sahte olup olmadığına dair teknik inceleme tamamlandıktan sonra, başvuru akademik değerlendirme aşamasına geçer.

Bu aşamada, başvurulan akademik alanla ilgili üniversitelerden ya da farklı alanlarda uzman akademisyenlerden oluşan Bilim Alanı Danışma Kurulu’ndan görüş talep edilir. Ardından Tanınma ve Denklik Komisyonu, başvuru sahibinin sunduğu tez, proje, staj ve girdiği sınavları dikkate alarak denklik kararı verir. Bu karar üç şekilde olabilir: Denklik, Red, veya Seviye Tespit Sınavı (STS).

Seviye Tespit Sınavı (STS) Komisyonun kararına bağlı olarak, bazı bölümler için Seviye Tespit Sınavı uygulanır. Bu sınavlarda başarılı sayılabilmek için gereken puanlar şunlardır:

• Tıp Doktorluğu ve Diş Hekimliği: 100 üzerinden en az 40 puan

• Öğretmenlik: Eğitim Bilimleri Sınavından 100 üzerinden en az 40 puan

• Yabancı Dil Bilgisi Sınavı: 100 üzerinden en az 80 puan

• Yapılandırılmış Klinik Pratik Sınav & İlmi Hüviyet Tespiti: 100 üzerinden en az 50 puan

Ders tamamlama kararı çıkan adaylar ise, ıslak imzalı bir dilekçeyle üç farklı devlet üniversitesi tercihinde bulunur. Yürütme Kurulu kararıyla bu tercihlerden birine yerleştirilirler.

Ek Belgeler ve Önemli Hususlar

• Çift uyruklu başvuru sahipleri, öğrenim süresince ilgili ülkede yaşadıklarını gösteren belgeleri (ikamet belgesi, kira sözleşmesi, faturalar vb.) ibraz etmelidir.

• Başvurunun reddi halinde, gerekçeli bir dilekçe ve başvuru ücretine dair dekont ile yeniden inceleme talebinde bulunulabilir.

• Diploma Denklik Belgesi hukuki olarak kıymetli evrak niteliğindedir. Bu nedenle yalnızca şahsen veya noter onaylı vekâlet sunan vekil aracılığıyla teslim alınabilir.

• Belgenin kaybolması durumunda yenisi verilmez; başvuru süreci yeniden başlatılır.
  

Seviye Tespit Sınavları, başvurulan akademik alana göre farklı sıklıklarda düzenlenmektedir. Tıp Doktorluğu alanında sınavlar yılda iki kez, Diş Hekimliği ve Öğretmenlik alanlarında ise yılda bir kez ÖSYM tarafından yapılmaktadır. Mühendislik, Hukuk, Fizyoterapi gibi diğer alanlarda ise sınavlar, Tanıma ve Denklik Komisyonu'nun kararıyla belirlenen üniversiteler tarafından yılda en az bir kez gerçekleştirilir. Tüm sınavlara ilişkin örnek sorular, ÖSYM ve YÖK'ün resmi internet siteleri üzerinden erişime açıktır.

7. Denklik İşlemleri Ücretleri

Denklik işlemleri için ücretler şu şekildedir:

• Diploma Tanıma ve Denklik Başvuruları / Yeniden İnceleme Talepleri: 750 TL

• Diğer Bilgi ve Belge Talepleri: 150 TL

• KKTC Üniversitelerine Yerleştirme Belgesi: 750 TL

8. Sonuç Yurtdışında eğitim almış bireyler için Türkiye'de diploma tanıma ve denklik işlemleri, mesleki ve akademik kariyer hedeflerine ulaşabilmek adına büyük önem taşır. Bu süreç, özellikle kamuya giriş, sağlık ve hukuk gibi alanlarda çalışmak isteyenler için vazgeçilmezdir. 2024 yılı itibariyle yapılan yönetmelik değişiklikleri, yurtdışındaki üniversitelerden alınan diplomaların denklik sürecini daha şeffaf hale getirmiştir. Başarı sıralaması şartı aranan bölümler, dünya sıralamasına göre değerlendirilirken, uzaktan eğitimle alınan diplomalar bazı bölümler için kabul edilmemektedir. Ayrıca, belirli alanlarda Seviye Tespit Sınavları gibi ek gereklilikler getirilmiştir.

Sonuç olarak, yurtdışında eğitim almış ya da almayı planlayan herkesin, denklik sürecini zamanında başlatması, gerekli belgeleri tam ve doğru şekilde sunması, ve olası değişiklikleri takip etmesi oldukça önemlidir